نیاکان مشرکان (قرآن)نياكان، اسم و جمع «نيا» است. نيا به معناى پدر پدر و پدر مادر و به معناى جدّ آمده است . [۱]
لغت‌نامه، ج ۱۴، ص ۲۰۲۶۳ و ۲۰۲۷۰، «نيا» و «نياكان»
و جدّ نيز به معناى پدر پدر و پدر مادر و هر چه نسبشان بالاتر رود مى‌باشد. [۲]
معجم لغة الفقهاء، ص ۱۶۰، «الجد».
جدّ به معناى بزرگى و نيكبختى و پولدارى نيز آمده، ولى در اصطلاح فقهای امامیّه به معناى نخست استعمال شده است [۳]
دايرةالمعارف تشيّع، ج ۵، ص ۳۱۹، «جدّ».
در این مقاله آیات مرتبط با نیاکان مشرکان معرفی می‌شوند.فهرست مندرجات۱.۱ - مشیت خداوند ۱.۲ - جبر ۱.۳ - حدس و گمان ۲ - شباهت مشرکان عصر بعثت با نیاکانشان ۳ - اعتقادات مشرکان و نیاکانشان ۳.۱ - فرزند داشتن خداوند ۳.۲ - افسانه بودن معاد ۳.۳ - بی‌اساس بودن رستاخیز ۳.۴ - افسانه بودن زنده شدن مردگان ۳.۵ - اعتقاد به شرک ۳.۶ - تحریم حلالها ۴ - خصوصیات مشرکان ونیاکانشان ۴.۱ - غرور و غفلت ۴.۲ - عبرت نگرفتن ۴.۳ - انحراف و گمراهی ۴.۴ - فراموشی خدا ۴.۵ - موضع‌گیری مقابل آیات الهی ۴.۶ - ارزشمند بودن سنت نیاکان ۴.۷ - بهره‌مندی از انواع نعمتها ۵ - دیدگاه مشرکان نسبت به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله ۶ - مشرکان و نیاکانشان در عصر حضرت یوسف ۷ - مشرکان و نیاکانشان در عصر حضرت هود ۸ - تعارض قرآن و سنت نیاکان مشرکان ۹ - به ارث رسیدن آیین مشرکان ۱۰ - بهانه مشرکان برای تحریک همفکرانشان ۱۱ - علت گرایش مشرکان به شرک ۱۲ - عاقبت تقلید کورکورانه از نیاکان ۱۳ - درخواست زنده شدن نیاکان ۱۴ - پانویس ۱۵ - منبع ۱ - توجیه مشرکان بر شرک نیاکانشان۱.۱ - مشیت خداوند••• بدعتهاى مشركان و نياكان‌شان، ناشى از مشيّت خداوند، از نظر مشرکان: ۱. سَيَقُولُ الَّذِينَ أَشْرَكُوا لَوْ شاءَ اللَّهُ ما أَشْرَكْنا وَ لا آباؤُنا وَ لا حَرَّمْنا مِنْ شَيْ‌ءٍ .... ۲. وَ قالَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا لَوْ شاءَ اللَّهُ ما عَبَدْنا مِنْ دُونِهِ مِنْ شَيْ‌ءٍ نَحْنُ وَ لا آباؤُنا وَ لا حَرَّمْنا مِنْ دُونِهِ مِنْ شَيْ‌ءٍ .... •••توجيه شرک و بدعتهاى مشركان و نياكان‌شان، به مشیّت الهی توجيهى بدون دليل: ۱. سَيَقُولُ الَّذِينَ أَشْرَكُوا لَوْ شاءَ اللَّهُ ما أَشْرَكْنا وَ لا آباؤُنا وَ لا حَرَّمْنا مِنْ شَيْ‌ءٍ كَذلِكَ كَذَّبَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ حَتَّى ذاقُوا بَأْسَنا قُلْ هَلْ عِنْدَكُمْ مِنْ عِلْمٍ فَتُخْرِجُوهُ لَنا .... ۲. وَ قالَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا لَوْ شاءَ اللَّهُ ما عَبَدْنا مِنْ دُونِهِ مِنْ شَيْ‌ءٍ نَحْنُ وَ لا آباؤُنا وَ لا حَرَّمْنا مِنْ دُونِهِ مِنْ شَيْ‌ءٍ .... ۱.۲ - جبر••• جبر، دستاويز مشركان، در توجيه شرک و بدعتهاى خويش و نياكان‌شان: ۱. سَيَقُولُ الَّذِينَ أَشْرَكُوا لَوْ شاءَ اللَّهُ ما أَشْرَكْنا وَ لا آباؤُنا وَ لا حَرَّمْنا مِنْ شَيْ‌ءٍ .... ۲. وَ قالَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا لَوْ شاءَ اللَّهُ ما عَبَدْنا مِنْ دُونِهِ مِنْ شَيْ‌ءٍ نَحْنُ وَ لا آباؤُنا وَ لا حَرَّمْنا مِنْ دُونِهِ مِنْ شَيْ‌ءٍ .... ••• پیشگویی قرآن از تمسّك مشركان در آینده به جبر، براى توجيه عقايد و عملكرد خويش و نياكان‌شان: سَيَقُولُ الَّذِينَ أَشْرَكُوا لَوْ شاءَ اللَّهُ ما أَشْرَكْنا وَ لا آباؤُنا وَ لا حَرَّمْنا مِنْ شَيْ‌ءٍ .... ۱.۳ - حدس و گمانتوجيه شرك و بدعتهاى مشركان و نياكان‌شان، توجيهى از روى حدس و گمان آميخته به دروغ: سَيَقُولُ الَّذِينَ أَشْرَكُوا لَوْ شاءَ اللَّهُ ما أَشْرَكْنا وَ لا آباؤُنا وَ لا حَرَّمْنا مِنْ شَيْ‌ءٍ ... قُلْ هَلْ عِنْدَكُمْ مِنْ عِلْمٍ فَتُخْرِجُوهُ لَنا إِنْ تَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَ إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا تَخْرُصُونَ. ۲ - شباهت مشرکان عصر بعثت با نیاکانشانمشركان عصر بعثت، پرستشگر معبودهاى دروغين همانند نياكان خويش: ... هؤُلاءِ ما يَعْبُدُونَ إِلَّا كَما يَعْبُدُ آباؤُهُمْ .... ۳ - اعتقادات مشرکان و نیاکانشان۳.۱ - فرزند داشتن خداوندمشركان عصر بعثت و نياكان‌شان، معتقد به فرزند داشتن خداوند: ... قالُوا اتَّخَذَ اللَّهُ وَلَداً ما لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ وَ لا لِآبائِهِمْ .... ۳.۲ - افسانه بودن معادمعاد، در نظر مشركان و نياكان‌شان وعده‌اى بى‌اساس و افسانه‌اى كهن: لَقَدْ وُعِدْنا نَحْنُ وَ آباؤُنا هذا مِنْ قَبْلُ إِنْ هذا إِلَّا أَساطِيرُ الْأَوَّلِينَ. ۳.۳ - بی‌اساس بودن رستاخیزتحقّق نيافتن وعده رستاخیز، پس از گذشت زمانى دراز، دليل بى‌اساس بودن آن در پندار مشركان: لَقَدْ وُعِدْنا نَحْنُ وَ آباؤُنا هذا مِنْ قَبْلُ إِنْ هذا إِلَّا أَساطِيرُ الْأَوَّلِينَ. ۳.۴ - افسانه بودن زنده شدن مردگان••• برانگيخته شدن در قیامت پس از تبديل بدن مشركان و نياكان‌شان به ذرات خاک شده امرى شگفت و باور نكردنى، در نظر مشركان عصر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله: وَ قالَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَ إِذا كُنَّا تُراباً وَ آباؤُنا أَ إِنَّا لَمُخْرَجُونَ. ••• وعده خداوند، مبنى بر زنده شدن مشركان و نياكان‌شان، افسانه‌اى باور نكردنى، نزد مشركان: وَ قالَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَ إِذا كُنَّا تُراباً وَ آباؤُنا أَ إِنَّا لَمُخْرَجُونَ لَقَدْ وُعِدْنا هذا نَحْنُ وَ آباؤُنا مِنْ قَبْلُ إِنْ هذا إِلَّا أَساطِيرُ الْأَوَّلِينَ. ••• حيات مجدّد نياكان اوّليه مشركان در روز رستاخيز، بعيدتر و غير ممكن‌تر از تجديد حيات خود مشركان، در نزد آنان: وَ قالُوا إِنْ هذا إِلَّا سِحْرٌ مُبِينٌ أَ إِذا مِتْنا وَ كُنَّا تُراباً وَ عِظاماً أَ إِنَّا لَمَبْعُوثُونَ أَ وَ آباؤُنَا الْأَوَّلُونَ. ۳.۵ - اعتقاد به شرکاعتقاد مشركان و نياكان‌شان به شرک، برخاسته از وهم و خیال، و بدون دليل و برهان: إِنْ هِيَ إِلَّا أَسْماءٌ سَمَّيْتُمُوها أَنْتُمْ وَ آباؤُكُمْ ما أَنْزَلَ اللَّهُ بِها مِنْ سُلْطانٍ إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَ ما تَهْوَى الْأَنْفُسُ وَ لَقَدْ جاءَهُمْ مِنْ رَبِّهِمُ الْهُدى. ۳.۶ - تحریم حلالهاتحریم حلالها از سوى مشركان مكّه و نياكان‌شان، برخاسته از مشيّت خدا، در ديدگاه آنان: وَ قالَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا لَوْ شاءَ اللَّهُ ما عَبَدْنا ... نَحْنُ وَ لا آباؤُنا وَ لا حَرَّمْنا مِنْ دُونِهِ مِنْ شَيْ‌ءٍ .... ۴ - خصوصیات مشرکان ونیاکانشان۴.۱ - غرور و غفلتبرخوردارى از نعمتهاى دنيايى، همراه با عمر طولانی، موجب غرور و غفلت مردم مکّه و نياكان‌شان: ... بَلْ هُمْ عَنْ ذِكْرِ رَبِّهِمْ مُعْرِضُونَ بَلْ مَتَّعْنا هؤُلاءِ وَ آباءَهُمْ حَتَّى طالَ عَلَيْهِمُ الْعُمُرُ .... ۴.۲ - عبرت نگرفتنعبرت نگرفتن مشرکان مکّه و نياكان‌شان از مشاهده مرگ و مير جوامع و تمدّنها، به رغم عمر طولانى، و بهره‌مندى از نعمتهاى دنيايى: بَلْ مَتَّعْنا هؤُلاءِ وَ آباءَهُمْ حَتَّى طالَ عَلَيْهِمُ الْعُمُرُ أَ فَلا يَرَوْنَ أَنَّا نَأْتِي الْأَرْضَ نَنْقُصُها مِنْ أَطْرافِها أَ فَهُمُ الْغالِبُونَ. ۴.۳ - انحراف و گمراهیبرخوردارى مشركان و نياكان‌شان از رفاه زياد، عامل انحراف و گمراهی آنان در بيان معبودان مشركان به هنگامه رستاخیز: قالُوا سُبْحانَكَ ما كانَ يَنْبَغِي لَنا أَنْ نَتَّخِذَ مِنْ دُونِكَ مِنْ أَوْلِياءَ وَ لكِنْ مَتَّعْتَهُمْ وَ آباءَهُمْ حَتَّى نَسُوا الذِّكْرَ .... ۴.۴ - فراموشی خدابرخوردارى مشركان و نياكان‌شان از رفاه زياد، در حدّ فراموشی خداوند، منجرّ به هلاکت آنان: ... وَ لكِنْ مَتَّعْتَهُمْ وَ آباءَهُمْ حَتَّى نَسُوا الذِّكْرَ وَ كانُوا قَوْماً بُوراً. ۴.۵ - موضع‌گیری مقابل آیات الهیموضعگيرى مشركان در مقابل آيات روشن الهى، به بهانه حفظ سنّتهاى دينى به يادگار مانده از نياكان‌شان: وَ إِذا تُتْلى عَلَيْهِمْ آياتُنا بَيِّناتٍ قالُوا ما هذا إِلَّا رَجُلٌ يُرِيدُ أَنْ يَصُدَّكُمْ عَمَّا كانَ يَعْبُدُ آباؤُكُمْ .... ۴.۶ - ارزشمند بودن سنت نیاکانسنّتهاى ديرپاى دينى باقى مانده از نياكان مشركان، بسى ارزشمند در نزد آنان: وَ إِذا تُتْلى عَلَيْهِمْ آياتُنا بَيِّناتٍ قالُوا ما هذا إِلَّا رَجُلٌ يُرِيدُ أَنْ يَصُدَّكُمْ عَمَّا كانَ يَعْبُدُ آباؤُكُمْ .... ۴.۷ - بهره‌مندی از انواع نعمتهابهرهمندى مشركان مكّه و نياكان‌شان از انواع نعمتها، به رغم بى‌اعتنايى آنان به آیین توحیدی ابراهیم علیه‌السلام: وَ جَعَلَها كَلِمَةً باقِيَةً فِي عَقِبِهِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ بَلْ مَتَّعْتُ هؤُلاءِ وَ آباءَهُمْ ... مراد از «متّعت» نعمتهاى مالى و جانى و عقوبت نشدن آنها به واسطه كفر است. ۵ - دیدگاه مشرکان نسبت به پيامبر صلىاللهعليهوآلهپیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله شخصى معمولى با هدف بازدارندگى مردم از آيين نياكان‌شان، در ديدگاه مشركان: وَ إِذا تُتْلى عَلَيْهِمْ آياتُنا بَيِّناتٍ قالُوا ما هذا إِلَّا رَجُلٌ يُرِيدُ أَنْ يَصُدَّكُمْ عَمَّا كانَ يَعْبُدُ آباؤُكُمْ وَ قالُوا ما هذا إِلَّا إِفْكٌ مُفْتَرىً .... ۶ - مشرکان و نیاکانشان در عصر حضرت یوسفمصريان عصر یوسف علیه‌السلام و نياكان‌شان، مردمى مشرک و پرستشگر خدایان دروغین: ما تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِهِ إِلَّا أَسْماءً سَمَّيْتُمُوها أَنْتُمْ وَ آباؤُكُمْ .... ۷ - مشرکان و نیاکانشان در عصر حضرت هودمشركان عصر حضرت هود علیه‌السلام و نياكان‌شان، پرستشگر معبودانى باطل و بى‌واقعيّت: وَ إِلى عادٍ أَخاهُمْ هُوداً ... قالَ ... أَ تُجادِلُونَنِي فِي أَسْماءٍ سَمَّيْتُمُوها أَنْتُمْ وَ آباؤُكُمْ ما نَزَّلَ اللَّهُ بِها مِنْ سُلْطانٍ .... ۸ - تعارض قرآن و سنت نیاکان مشرکانتعارض آشكارِ تعاليم قرآن کریم، با آيين و سنّتهاى به جا مانده از نياكان مشركان: وَ إِذا تُتْلى عَلَيْهِمْ آياتُنا بَيِّناتٍ قالُوا ما هذا إِلَّا رَجُلٌ يُرِيدُ أَنْ يَصُدَّكُمْ عَمَّا كانَ يَعْبُدُ آباؤُكُمْ .... ۹ - به ارث رسیدن آیین مشرکانآيين مشركان، به ارث رسيده از نياكان و اجداد آنان: ۱. أَوْ تَقُولُوا إِنَّما أَشْرَكَ آباؤُنا مِنْ قَبْلُ وَ كُنَّا ذُرِّيَّةً مِنْ بَعْدِهِمْ أَ فَتُهْلِكُنا بِما فَعَلَ الْمُبْطِلُونَ. ۲. قالَتْ رُسُلُهُمْ أَ فِي اللَّهِ شَكٌّ فاطِرِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ يَدْعُوكُمْ لِيَغْفِرَ لَكُمْ مِنْ ذُنُوبِكُمْ وَ يُؤَخِّرَكُمْ إِلى أَجَلٍ مُسَمًّى قالُوا إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا بَشَرٌ مِثْلُنا تُرِيدُونَ أَنْ تَصُدُّونا عَمَّا كانَ يَعْبُدُ آباؤُنا فَأْتُونا بِسُلْطانٍ مُبِينٍ. ۳. إِذْ قالَ لِأَبِيهِ وَ قَوْمِهِ ما هذِهِ التَّماثِيلُ الَّتِي أَنْتُمْ لَها عاكِفُونَ قالُوا وَجَدْنا آباءَنا لَها عابِدِينَ. ۴. إِذْ قالَ لِأَبِيهِ وَ قَوْمِهِ ما تَعْبُدُونَ قالُوا نَعْبُدُ أَصْناماً فَنَظَلُّ لَها عاكِفِينَ قالَ هَلْ يَسْمَعُونَكُمْ إِذْ تَدْعُونَ أَوْ يَنْفَعُونَكُمْ أَوْ يَضُرُّونَ قالُوا بَلْ وَجَدْنا آباءَنا كَذلِكَ يَفْعَلُونَ. ۵. وَ إِذا تُتْلى عَلَيْهِمْ آياتُنا بَيِّناتٍ قالُوا ما هذا إِلَّا رَجُلٌ يُرِيدُ أَنْ يَصُدَّكُمْ عَمَّا كانَ يَعْبُدُ آباؤُكُمْ .... ۶. وَ قالُوا لَوْ شاءَ الرَّحْمنُ ما عَبَدْناهُمْ ما لَهُمْ بِذلِكَ مِنْ عِلْمٍ إِنْ هُمْ إِلَّا يَخْرُصُونَ بَلْ قالُوا إِنَّا وَجَدْنا آباءَنا عَلى أُمَّةٍ وَ إِنَّا عَلى آثارِهِمْ مُهْتَدُونَ. ۱۰ - بهانه مشرکان برای تحریک همفکرانشانمشركان درصدد تحريك همفكران خود به بهانه حفظ سنّتهاى شرك‌آلود نياكان خويش: وَ إِذا تُتْلى عَلَيْهِمْ آياتُنا بَيِّناتٍ قالُوا ما هذا إِلَّا رَجُلٌ يُرِيدُ أَنْ يَصُدَّكُمْ عَمَّا كانَ يَعْبُدُ آباؤُكُمْ وَ قالُوا ما هذا إِلَّا إِفْكٌ مُفْتَرىً وَ قالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِلْحَقِّ لَمَّا جاءَهُمْ إِنْ هذا إِلَّا سِحْرٌ مُبِينٌ . آوردن ضميرهاى خطاب «كم» مى‌تواند براى ايجاد هيجان و ولع در مخاطبان باشد تا آنان با توجّه به اينكه آنچه مورد تعرّض قرار گرفته آيين پدران‌شان است تا بيشتر تحريك شوند. ۱۱ - علت گرایش مشرکان به شرک••• شرک‌ورزی نياكان مشرك، زمينه گرايش فرزندان آنان به شرک: ۱. ... إِنَّما أَشْرَكَ آباؤُنا مِنْ قَبْلُ وَ كُنَّا ذُرِّيَّةً مِنْ بَعْدِهِمْ .... ۲. قالُوا وَجَدْنا آباءَنا لَها عابِدِينَ. ۳. قالُوا بَلْ وَجَدْنا آباءَنا كَذلِكَ يَفْعَلُونَ. ۴. بَلْ قالُوا إِنَّا وَجَدْنا آباءَنا عَلى أُمَّةٍ وَ إِنَّا عَلى آثارِهِمْ مُهْتَدُونَ. ••• گرايش به شرک به سبب شرك‌ورزى نياكان، عذر واهى و ناپذيرفتنى در پيشگاه خداوند متعال: ۱. ... إِنَّما أَشْرَكَ آباؤُنا مِنْ قَبْلُ وَ كُنَّا ذُرِّيَّةً مِنْ بَعْدِهِمْ .... ۲. قالُوا وَجَدْنا آباءَنا لَها عابِدِينَ. ۳. قالُوا بَلْ وَجَدْنا آباءَنا كَذلِكَ يَفْعَلُونَ. ۴. بَلْ قالُوا إِنَّا وَجَدْنا آباءَنا عَلى أُمَّةٍ وَ إِنَّا عَلى آثارِهِمْ مُهْتَدُونَ. ۱۲ - عاقبت تقلید کورکورانه از نیاکانسرنوشت شوم از آثار و تقلید کورکورانه مشركان از نياكان‌شان: إِنَّهُمْ أَلْفَوْا آباءَهُمْ ضالِّينَ فَهُمْ عَلى آثارِهِمْ يُهْرَعُونَ وَ لَقَدْ ضَلَّ قَبْلَهُمْ أَكْثَرُ الْأَوَّلِينَ وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا فِيهِمْ مُنْذِرِينَ فَانْظُرْ كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الْمُنْذَرِينَ. ۱۳ - درخواست زنده شدن نیاکانمشركان، خواستار زنده شدن نياكان‌شان به فرمان پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله براى پذيرش درستى معاد: ۱. ... وَ ما نَحْنُ بِمُنْشَرِينَ فَأْتُوا بِآبائِنا إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ. ۲. وَ إِذا تُتْلى عَلَيْهِمْ آياتُنا بَيِّناتٍ ما كانَ حُجَّتَهُمْ إِلَّا أَنْ قالُوا ائْتُوا بِآبائِنا إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ. ۱۴ - پانویس۱۵ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳۱، ص۶۱۰، برگرفته از مقاله «نیاکان مشرکان». |